"Ölkəmizdə Çoxgöstəricili Klaster Sorğusu (MICS) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 14 fevral tarixli 3672 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2018-2025-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında rəsmi statistikanın inkişafına dair Dövlət Proqramı”na əsasən keçirilir. UNICEF-in dəstəyi ilə baş tutacaq bu əhəmiyyətli dövlət tədbirinin keçirilməsində məqsəd ölkədə ana və uşaqların sosial rifah vəziyyətinin, insan inkişafının qiymətləndirilməsi və Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri ilə müəyyən edilmiş hədəflərə çatmanın ölçülməsi üçün beynəlxalq müqayisəliliyi təmin edən statistik məlumatların əldə edilməsidir. Sorğunun aparılması ilə bağlı sahə işlərinə cari ilin may ayının 8-də start veriləcək və onun 3 ay ərzində başa çatdırılması nəzərdə tutulmuşdur. Layihə çərçivəsində işlər (sorğunun nəticələrinə dair hesabatın layihəsinin hazırlanması, təsdiqi, nəşri, yayımlanması və s.) tam olaraq 2024-cü ilin iyun ayında yekunlaşacaqdır.

"Çoxgöstəricili Klaster Sorğusu, yəni MICS (Multiple Indicator Cluster Surveys) ölkəmizdə hansı məqsədlə keçirilir və onun keçirilməsi nəticəsində əldə olunan məlumatların faydası nədir?

"Hər şeydən əvvəl qeyd olunmalıdır ki, MICS BMT-nin Uşaq Fondu (UNICEF) tərəfindən hazırlanan və dəstəklənən beynəlxalq ev təsərrüfatı sorğusudur. Bu sorğu əsasən ana və uşaqların təhsili, sağlamlığı, həyat keyfiyyətini xarakterizə edən təfsilatlı statistik məlumatların əldə olunmasına hədəflənmişdir.

"MICS-in tarixi 1995-ci ildən başlayır və indiyədək 118 ölkədə 353 belə sorğu aparılmışdır. Sorğunun ilk raundunun materialları 28 göstərici üzrə məlumat əldə edilməsinə imkan verirdi. Sonrakı illərdə MICS həm də cəmiyyətdə dəyişən ehtiyacları qarşılamaq üçün təkmilləşdirilmiş və uşaqların müdafiəsi, təhsili, sağlamlığı və qidalanması üzrə mühüm məlumat mənbəyinə çevrilmişdir. Hazırda MICS əsasında qlobal səviyyədə razılaşdırılmış 200-ə yaxın göstərici üzrə məlumat istehsalı təmin olunur.

"MICS son dövrlərin ən mühüm qlobal çağırışları olan Minilliyin İnkişaf Məqsədləri (MİM) və Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri (DİM) ilə uzlaşdırılmışdır. Belə ki, sorğunun 2006-cı ildən başlayan üçüncü raundu 2000-2015-ci illəri əhatə edən Minilliyin İnkişaf Məqsədlərinə nail olunmasındakı irəliləyişi ölçməyə imkan verən məlumatların əldə olunmasına yönəlmiş, BMT-nin Baş Katibinin MİM üzrə Tərəqqi Hesabatı üçün əsas məlumat mənbələrindən biri olmuşdur.

"Bunlarla yanaşı, MICS bir çox beynəlxalq reytinq göstəricilərinin də hesablanması üçün məlumat mənbəyidir. Bu sorğu əsasında ev təsərrüfatı üzvlərinin təhsili, sağlamlığı, yaşayış şəraiti ilə bağlı keyfiyyətli və reprezentativ məlumatların əldə edilməsi reytinq cədvəllərində ölkə mövqeyinin müəyyənləşdirilməsi üçün imkanlar yaradacaqdır.

"Yüksək keyfiyyətli və ətraflı məlumatların istehsalı və təhlili üzrə ölkələrin milli potensialınıdaha da inkişaf etdirməyə yönələn qlobal səylərin tərkib hissəsi kimi, UNICEF 2016-cı ilin oktyabr ayında MICS sorğularının 6-cı raunduna start vermişdir. Bu raund bilavasitə “Dünyamızın transformasiyası: 2030-cu ilədək Dayanıqlı İnkişaf sahəsində Gündəlik” üzrə məqsədlərin yerinə yetirilməsinin monitorinqi istiqamətində mühüm vasitədir və digər önəmli sorğularla yanaşı məlumat landşaftında mərkəzi rol oynamaq və inzibati mənbələrdən və siyahıyaalmalardan əldə olunan məlumatları tamamlamaq üçün əlverişli mövqedə çıxış edir. MICS sorğu anketləri müvafiq alətlərin əhatə dairəsini genişləndirmək üçün ciddi metodiki və yoxlama prosesindən keçmiş, onlara DİM göstəricilərini və 2030-cu ilədək müəyyən edilmiş hədəflər kontekstində meydana çıxan məsələləri əks etdirən yeni mövzular (suyun keyfiyyətinin sürətli analizi, sosial transferlər, təməl öyrənmə bacarıqları (7-14 yaşlı uşaqlar), uşaq və böyüklərin həyati funksiyaları, miqrant statusu və s.) daxil edilmişdir.

"MICS uşaqların və qadınların vəziyyətinə dair məlumat toplama aləti kimi çıxış etməklə yanaşı, DİM-lər istiqamətində əldə olunan irəliləyişin monitorinqini aparmaq üçün milli çərçivələr yaratmaq, etibarlı və vaxtlı-vaxtında təqdim olunan məlumatlar əldə etmək üçün də unikal imkanlar yaradır.

"Ölkəmizdə MICS çərçivəsində işlərə 2021-ci ilin əvvəllərindən başlanılmışdır və indiyədək bir sıra mühüm sənədlər hazırlanmış və tədbirlər icra olunmuşdur. Belə ki, MICS-in Tədbirlər Planı, sorğu anketləri və büdcəsi işlənib hazırlanmış və bu sənədlər İstiqamətləndirici Komitə tərəfindən təsdiq olunmuş, sorğu üzrə seçmə planı hazırlanmış, sorğu anketləri ingilis və rus dillərinə tərcümə olunmuş, seçməyə düşmüş klasterlər üzrə sxematik plan və xəritələr yenilənmiş, ev təsərrüfatlarının siyahıları tərtib edilmiş və digər işlər yerinə yetirilmişdir.

"Sorğu 4 standart sorğu anketi üzrə keçiriləcəkdir: “Qadınlar üçün fərdi sorğu anketi”, “5 yaşadək uşaqlar üçün sorğu anketi”, “5-17 yaşlı uşaqlar üçün sorğu anketi”, “Ev təsərrüfatları üçün sorğu anketi”. Bunlarla yanaşı, “Suyun keyfiyyətinin analizi üçün sorğu anketi” “Ev təsərrüfatları üçün sorğu anketi”nin, “Tibb müəssisəsindən peyvəndlənmə ilə bağlı məlumatlarının toplanması üçün anket forması” isə “5 yaşadək uşaqlar üçün sorğu anketi”nın əlavəsi kimi tətbiq olunur.

"MICS həcmli və əhatəli tədbir olduğundan, eyni zamanda bu sorğu əsasında müxtəlif dövlət qurumlarının fəaliyyət sahəsinə aid olan məsələlərlə bağlı vəziyyət tədqiq olunduğundan, beynəlxalq praktikada olduğu kimi, onun icrasına 18 dövlət qurumu (İqtisadiyyat, Səhiyyə, Elm və Təhsil, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi, Ekologiya və Təbii Sərvətlər, Ədliyyə, Daxili İşlər, Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat, Energetika nazirlikləri, Dövlət Statistika Komitəsi, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi, Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi, Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi, İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi, “Azərsu”, “Azərişıq”, “Azəristiliktəchizat” Açıq Səhmdar cəmiyyətləri və “Azəriqaz” İstehsalat Birliyi) cəlb olunmuşdur.

"Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 17 avqust 2022-ci il tarixli, 526s nömrəli Sərəncamına əsasən ölkəmizdə Çoxgöstəricili Klaster Sorğusu ilə əlaqədar İstiqamətləndirici Komitə və Texniki Komitə yaradılmışdır. İstiqamətləndirici Komitəyə sorğunun vaxtında və keyfiyyətlə keçirilməsini təmin etmək məqsədilə zəruri tədbirlərin görülməsi, bu sahədə aidiyyəti mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlarının, idarə, müəssisə və təşkilatların fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi, sorğunun büdcəsinin, onun keçirilməsinə dair tədbirlər planının, müvafiq sorğu anketlərinin təsdiq edilməsi, sorğuya hazırlıq işlərinin görülməsinə və onun keçirilməsinə nəzarət edilməsi və s. tapşırılmışdır. Sözügedən Komitələrdə yuxarıda adları çəkilən dövlət qurumlarının, eləcə də UNICEF-in Azərbaycan Respublikasındakı Nümayəndəliyinin əməkdaşları təmsil olunurlar və bununla da, onlar MICS-lə bağlı müzakirələrin aparılmasında, müvafiq sənədlərin layihələrinin hazırlanmasında, MICS çərçivəsində görülən işlərlə bağlı qərarların qəbul edilməsində və s. birbaşa iştirak edirlər.

"Məlumatların toplanması planşetlər vasitəsilə həyata keçiriləcəkdir, onların elektron informasiya sisteminə daxil edilməsi xüsusi proqram (CAPI-Kompüter Dəstəkli Fərdi Sorğu) əsasında aparılır. CAPI-nin standart versiyası sorğu anketlərinin standart versiyalarına uyğun hazırlanmışdır.

"Ölkəmizdə MICS sorğusu Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonu istisna olmaqla, ölkənin bütün ərazisini əhatə edəcək və 616 klaster üzrə 12320 ev təsərrüfatı arasında keçiriləcəkdir. Sorğunun keçirilməsi ilə əlaqədar sahə işlərinə 2-si Naxçıvan Muxtar Respublikası üzrə olmaqla, ümumilikdə 14 heyət cəlb ediləcək. Hər heyət 6 üzvdən ibarət olacaq: 1 supervayzer, 4 sorğunu və 1 ölçməni aparan şəxs. Beləliklə, sahə işlərinə 84 əməkdaş cəlb olunacaq, bundan əlavə, 15-ə yaxın ehtiyat işçinin də götürülməsi nəzərdə tutulur.

"Hazırda sahə işlərini aparan əməkdaşlar üçün müvafiq təlimlər başa çatmışdır. Təlimlər çərçivəsində sözügedən şəxslər mütəxəssislər tərəfindən ev təsərrüfatı üzvlərinin sorğu olunması, sorğu anketlərinin doldurulması, CAPI tətbiqi, uşaqların boy və çəkilərinin ölçülməsi, suyun keyfiyyətinin, duzun yodluluğunun yoxlanılması və s. məsələlərlə bağlı təlimatlandırılıblar.